Heb je er ooit bij stilgestaan dat wij mensen voor het overgrote deel op de automatische piloot draaien? Zonder erbij na te denken volgen we onzichtbare patronen en routines die ooit zijn gestart, maar waarvan we allang niet meer weten waarom. Wanneer je specifieke gedragspatronen wilt doorbreken, dan kan het daarom best een flinke opgave zijn om deze permanent te maken. Oude patronen zitten er vaak al jarenlang in en worden niet vaak op een effectieve manier overschreven door nieuwe en betere.
Dit is de reden waarom oud gedrag, zoals stoppen met roken, afvallen, regelmatig sporten voor veel mensen een terugkerende goede voornemen is bij jaarwisselingen – dat overigens ook een globaal sociaal-cultureel aangeleerd gedragspatroon is.
Er zijn een aantal factoren die ooit de trigger waren om dat gedrag te laten ontstaan. Denk bijvoorbeeld aan een specifieke gebeurtenis of locatie, een sterke emotie of een tijd waar er iets gebeurde dat je voor het eerst iets deed. Afhankelijk van de mate en intensiteit van die gebeurtenis sloeg je onbewust op dat jouw specifieke gedrag de beste manier was om met de situatie om te gaan. Dat gedrag werd als een regel in de harde schijf van je onbewuste mind opgeslagen en wordt vandaag de dag nog steeds gebruikt wanneer een situatie zich voordoet die in één of meerdere aspecten lijkt op de situatie uit je verleden.
Maar wat zijn eigenlijk de redenen waarom we doen wat we doen.
Nu je weet wat de triggers zijn waarom je doet wat je doet, is het ook goed om te achterhalen welke gedragingen je hanteert om op die triggers te reageren. Volgens de toegepaste gedragsanalyse zijn er vier redenen die eenieder van ons gebruikt om te verklaren waarom je doet wat je doet.
De functies van gedrag
Elk gedrag dat je vertoont heeft een functie. Het verklaart waarom je doet wat je doet en met welk beoogd resultaat. Dit resultaat is voor ons niet altijd een bewuste keuze; zo’n 96 tot 98 procent van alles wat we doen wordt gestuurd vanuit het onderbewustzijn.
De functie van een auto is om je te vervoeren van A naar B. De functie van een computer is om je te verbinden met de buitenwereld. De functie van een pen is om iets op te schrijven. Alle dingen hebben dus een functie. Alleen wat we als mens niet zien, omdat het ons nooit verteld is, is dat gedrag ook een functie heeft. Er is een reden waarom je je zo gedraagt, ook bij vervelend, agressief of niet ondersteunend gedrag. Jouw gedrag komt dus ergens uit voort; het heeft een reden, en soms is het ontzettend moeilijk en confronterend om die reden in te zien.
Toegepaste gedragsanalyse zegt dat er slechts vier redenen zijn waarom je doet wat je doet. Al het gedrag wat je vertoont valt uiteen in slechts vier onderdelen. Stel je eens voor dat dit waar is – ik zeg niet dat het zo is; het is slechts een perspectief – dan zou je het echte gesprek aan kunnen gaan over gedrag. Je zou als het ware hiermee op de wortel kunnen zitten van de drijfveren van de mens. Deze vier functies van gedrag zijn:
Aandacht krijgen
Ik steek als kind in de klas de vinger op om de beurt te krijgen. Ik maak een foto van mezelf en zet deze op Instagram om aandacht te krijgen. Ik geef mijn mening omdat ik gehoord wil worden. Ik rij in een bijzondere auto omdat ik speciaal wil zijn. Ik woon in een vrijstaand huis, omdat ik wil laten zien hoe welvarend ik ben. Aandacht krijgen is de eerste van vier functies van gedrag.
Vermijden of ontsnappen
Ik wil liever iets niet, en daarom doe ik iets anders. Vermijden of ontsnappen. Ik geef geen antwoord op een vraag, omdat ik geen antwoord wil geven. Ik laat de stilte vallen in de hoop dat dingen weer weggaan. Ik probeer het gesprek op een ander te projecteren in plaats van op mezelf. Ik wijs naar andere omstandigheden buiten mezelf zodat ik het niet hoef aan te gaan met mezelf. Ik geef een ander de schuld. Ik lieg. Vermijden is ontzettend moeilijk om te zien, omdat mensen er soms ontzettend vaardig in geworden zijn. Vermijden is de tweede functie van gedrag, en een hele belangrijke als je goed kijkt naar mensen.
Concrete doelen bereiken
Ik wil inhoudelijk iets bereiken, en daarom doe ik wat ik doe. Ik spaar voor een nieuwe auto. Ik schrijf een rapport voor mijn werkgever. Ik schrijf een boek omdat ik mijn kennis wil uiten. Ik solliciteer voor een nieuwe baan. Ik koop aandelen omdat ik wil investeren. Concrete doelen behalen geeft de motivatie weer waarom iets belangrijk is om in actie te komen. De gedachte dat het eindresultaat iets oplevert waar we naar verlangen draagt daarmee bij aan het gedrag dat daarmee gepaard gaat. De derde functie van gedrag is het bereiken van concrete doelen op de inhoud.
Biologische behoefte
Ik drink een glas water omdat ik dorst heb. Ik eet een maaltijd omdat ik honger heb. Ik heb seks omdat ik verlang naar intimiteit. Ik knuffel anderen omdat ik me verbonden wil voelen met dierbaren. Biologische behoefte is de vierde functie van gedrag.
That’s it. Alles wat we doen valt dus onder één van deze vier categorieën.Het verkrijgen van aandacht, het vermijden van of ontsnappen aan dat wat we niet willen, het behalen van inhoudelijk concrete doelen en het vervullen van onze biologische behoeftes. Als je er echt even goed over nadenkt, dan is dat nogal een bombshell aan informatie wat je nu tot je hebt genomen.
Mijn vraag aan jou is dan ook deze: wat is de functie van jouw gedrag? Ik ben oprecht heel benieuwd. Laat je hieronder in het commentaarveld een reactie achter, dan kom ik er zeker bij je op terug.
Op jouw succes,
Robert
