Het concept van controle is waarschijnlijk het meest belangrijke concept van controle in de mentale gezondheid. Uit onderzoeken in bejaardentehuizen blijkt dat wanneer zelfcontrole weggenomen wordt of wegvalt, dat seniliteit toeneemt, en dat het afneemt wanneer teruggegeven wordt. Deze conclusie is niet alleen van toepassing op oude mensen, maar geldt voor elke leeftijdscategorie. De vraag wordt daarom: welke mate van controle heb je in je eigen leven?
Voordat ik hier dieper op inga, wil ik duidelijk maken dat controle een concept is dat ik gebruik met betrekking op zelfcontrole. We hebben in het leven nagenoeg geen enkele controle op wat er buiten ons gebeurt; het is de manier waarop je met dat wat er buiten je gebeurt omgaat waar ik in dit artikel op doel.
Paniek
Paniek is afwezigheid van controle. Wanneer de controle uit je leven is, dan ben je feitelijk seniel, of je nu 90, 100 of 23 jaar oud bent. Wanneer je te horen krijgt wat het is dat je moet doen en absoluut geen inspraak hebt in het proces – denk bijvoorbeeld aan kinderen op school, topatleten en zelfs sommige werknemers – dan voelt het aan alsof je gevoel voor controle wordt weggenomen. Het gevolg is dat je geforceerd te werk gaat, en daarmee een aversie ontwikkeld – in dit geval tegen het leren, de sport of het werk.
Mensen die een zekere mate van controle hebben of ervaren zijn doorgaans gelukkiger, gezonder, leven langer en voelen meer autonomie dan mensen die geen gevoel van controle over hun leven hebben.
Mensen die kampen met paniek, traagheid of depressie ervaren zijn bijna altijd mensen die niet in controle zijn over hun eigen leven, of in ieder geval het gevoel hebben dat ze geen controle hebben. De controle is overgedragen aan iets of iemand buiten henzelf.
Iemand die met depressie kampt en die niet uit bed kan komen, iemand die in een relatie zit en wacht totdat de ander verandert of de relatie verandert en doelloos door de dag komt, is iemand die de (zelf)controle heeft opgegeven. In deze is controle van vitaal belang.
De Andere Kant
Je kunt natuurlijk ook de andere kant opslaan en overal controle op willen hebben. Deze mensen staan bekend als type A mensen; ze willen niet alleen de controle hebben over zichzelf, maar ook over alles en iedereen om hen heen. Je kunt dit gedrag dus ook naar een extreme kant optrekken. Dit wordt ook wel neurose genoemd.
Kijk bijvoorbeeld eens naar verlegen gedrag. Dit is een extreme variant dat angst en introversie benadrukt. Wanneer je dit terughaalt naar het middelpunt van waar het vandaan komt, dan zie je dat verlegenheid de extreme variant is van kalmte en zachtaardigheid. De kwaliteit van kalmte en zachtaardigheid is fantastisch; wanneer je het de totaal andere kant op laat gaan, dan wordt het verlegenheid.
De kwaliteit van assertiviteit, voor jezelf durven te staan, is prachtig. Maar wanneer je dit tot een extreme versie doortrekt, dan krijg je te maken met agressiviteit, pushy en autoritair gedrag.
De reden waarom mensen in paniek blijven is omdat ze de verantwoordelijkheid die ze hebben over hun eigen leven, en gepaard gaat met controle, willen vermijden. Het is makkelijker om de situatie of een ander de schuld te geven, dan wanneer je zelf de verantwoordelijkheid draagt voor hoe je reageert op een gebeurtenis. In het Engels is daarom het woord responsibility ook wel uit te leggen als the ability to respond.
Bewustwording
Om uit de paniek, depressie of traagheid te komen is het daarom van groot belang dat je bewust wordt dat je zelf bepaalde keuzes gemaakt hebt ten aanzien van het gedrag dat je vertoont of hebt vertoond toen de situatie plaatsvond. Ook al was dit een automatische reactie, de reactie kwam alsnog vanuit jezelf.
Wanneer je de verantwoordelijkheid voor deze keuze op je kunt nemen, ongeacht of het destijds een bewuste of onbewuste keuze was – dan neem je daarmee ook weer de controle over je eigen denken, voelen en gedrag terug.
De Mentale Gezondheidsladder
Er is een simpel overzicht te maken van de mentale gezondheidsladder ten aanzien van controle. Deze ziet er als volgt uit, en baat van beneden naar boven, waarbij de mate van gebrek aan controle wordt benadrukt.
Paniek
Dit is de bodem van de mentale gezondheidsladder. Op dit niveau heb je het gevoel dat je geen enkele controle hebt over wat er bij je gebeurt.
Traagheid / Inertie
Dit is het tweede niveau van gebrek aan controle. Je handelt wel, maar de overtuiging dat je geen controle hebt is nog sterk aanwezig.
Streven
Op dit niveau bne je altijd in beweging, altijd onderweg, werk je continu met deadlines die behaald moeten worden, en kun je eigenlijk nooit de prioriteiten op orde krijgen; je maakt zaken belangrijker dan mensen, iets wat enorm past bij type A-gedrag. Het leven bestaat altijd uit ergens anders zien te komen; en ergens aankomen is daarmee niet mogelijk. Zelfs wanneer je ergens aankomt, dat wil zeggen dat je je doel bereikt, dan is het in de psychologie van het nastreven dat je je verwachtingen een upgrade geeft en vervolgens direct weer doorzet met je volgende uitdaging.
Coping
Dit is het continu aanpassen of net aan ergens mee kunnen omgaan. Dit kan best oké zijn, als je middelmatig wilt zijn tenminste. Het is een staat waarin je eigenlijk weinig hebt te bieden, omdat je net als iedereen bent; je leeft je leven niet echt, maar het leven leeft jou. Je gebruikt je uniekheid en je speciale talenten niet.
Meesterschap
Dit is de top van de ladder. Op dit niveau leef je als de beeldhouwer, schilder of dirigent van je eigen leven. Je creëert hierin jouw leven hoe jij wilt dat het is, ongeacht wat er van buitenaf gebeurt. Ongeacht dit gebrek aan controle buiten je, je bent goed in staat om zelf te bepalen welke keuzes je maakt voor jezelf ten aanzien van je gevoelens, gedrag en gedrag.
Op alle niveaus in deze ladder, van paniek tot meesterschap en aller ertussenin, vind je een afwezigheid van controle en de reden waarom mensen deze controle opgeven; of uit handen geven; of dit nu een gematigde manier is of een extreme manier is waar het makkelijker is om de verantwoordelijkheid op te geven, de risico’s aan te gaan of om iemand anders de verantwoordelijkheid, en dus de schild te geven voor jouw gevoelens en situatie.
Jouw leven, jouw creatie
Neem daarom de verantwoordelijkheid voor jouw leven terug, waar je nu ook staat en op welk vlak in jouw leven dan ook – je relaties met anderen, je gezondheid, je financiële status, je werk, of het ontbreken van één of meerdere van deze aspecten ervan. Besef dat dit jouw verantwoordelijkheid is voor waar je nu bent, zoals het ook jouw verantwoordelijkheid is om weer de controle over je eigen leven terug te namen en in actie te koen naar waar je naartoe wilt.
We mogen dan geen controle hebben over wat er buiten ons gebeurt, en hoe het gebeurt – de innerlijke controle over hoe je je voelt, wat je denkt en welke gedragingen en acties je neemt ligt volledig bij jezelf.
Dat maakt niet alleen bewuster van je mogelijkheden, talenten en vaardigheden; het zorgt er tevens voor dat je bewuste sturing kunt geven aan een leven van meer geluk, voldoening en richting. Now that’s a life worth living!
Hier is mijn vraag voor jou: op welk Welke associatie heb jij bij het woord controle? Ik ben benieuwd naar je mening. Laat je reactie hieronder achter, en ik kom er zeker bij je op terug.
Op jouw succes,
Robert
Als je dit artikel over controle waardevol vond, deel het dan met mensen in jouw netwerk door op de sociale mediaknoppen te klikken, zodat zij ook van deze informatie profiteren.
Hi Paul,
Ja, je zal daarin niet de enige zijn. Het woord ‘controle’ heeft veelal negatieve assosciaties, en dat heeft te maken met het idee dat controle over zaken en personen buiten iemand niet ethisch is; koste wat kost de status quo behouden, zelfs als dit ten koste gaat van het geluk of het welzijn van anderen.
Zelfcontrole daarentegen, over je eigen dedachten, gevoelens en acties is wellicht het belangrijkste in het kader van meltale gezondheid. Weet je je eigen gedachten, gevoelens en acties richting te geven, ongeacht wat er buiten je plaatsvindt, dan heet dit meesterschap. Je ego staat niet meer in de weg, en je amygdala – een deel van je reptielenbrein – gaat niet meer constant af, omdat je ‘hogere zelf’ of je hogere bewustzijn weet dat vanuit veiligheid en liefde kunt handelen. Dit zorgt neit alleen voor meer kalmte, je resoneert eveneens op een hogere trilling, wat zorgt voor meer harmonie in je.
Paniek, inertie en coping zijn allen voorbeelden hoe we omgaan met het controleverlies – en ook ik kan uit ervaring spreken – op alle niveaus – dat dit confronterend kan zijn wanneer je weet dat dit te maken heeft met het verlies van controle.
Door je hoofd kalm te houden, bijvoorbeeld door ademhalingstechnieken, lichaamshouding en focus behoudt je de (zelf)controle over je gedachten, gevoelens en acties. In plaats van ‘paniekvoetbal’ te spelen en te re-ageren op wat er buiten je gebeurt kom je vanuit je persoonlijke power en blijf je gericht op wat het is dat je wilt.
Als ik aan controle denk dan roept dat al snel een negatieve betekenis op van krampachtig willen vasthouden of willen beïnvloeden. Echter ik weet inmiddels dat controle over je gedachten, gevoelens en gedrag heel waardevol is en dat controle alleen kan voorkomen vanuit innerlijke kalmte en overzicht. Dit is momenteel een actueel thema in mijn leven.
Het meest verrassend van je blog vond ik je informatie over traagheid/inertie en coping/aanpassing in relatie tot controleverlies. Herkenbaar en confronterend maar erg leerzaam. Bedankt!