Andere mensen zorgen niet voor je irritatie, dat is volledig onze eigen verantwoordelijkheid. Iemand kan het meest irritante ding ter wereld gedaan hebben, maar het is nog altijd jouw keuze hoe je erop reageert. Dit is de kern van het nemen van verantwoordelijkheid over je eigen leven.
Maar tenzij je net zo verlicht bent als de Dalai Lama, kan het nog best eens voorkomen dat je terug valt in oude patronen. En wat doe je dan in zo’n geval?
In dit artikel ga ik de diepte met je in over irritatie en wat je kunt doen om ervoor te zorgen dat je sneller van je irritatie afkomt wanneer je het ervaart, of hoe je het zelfs kunt voorkomen (als je dat wilt).
Irritatie is een actiesignaal, net als alle andere emoties en het is een vaardigheid om je niet direct te laten verleiden om op de automatische piloot te reageren, maar een bewuste keuze te maken in hoe je wilt reageren op diverse irritatie situaties.
Gerechtvaardigde boosheid
Laten we beginnen met iemand die iets ontzettend irritants heeft gedaan. Iemand die op je voet staat in een volle trein en geen sorry zegt, iemand die je afsnijdt in de ochtendspits of zich als een wegpiraat gedraagt, of iemand die z’n hond uitlaat en de hondenpoep niet opruimt terwijl je staat toe te kijken.
Dit zijn allemaal voorbeelden van gerechtvaardigde boosheid; op het juiste moment jegens de juiste persoon of situatie boosheid voelen, omdat iets of iemand jouw grens of een algemeen geaccepteerde grens, overschrijdt.
Het is makkelijk om meteen je eerste gedachten op explosieve manier tot uiting te brengen, de ander een halt toe te roepen en hem of haar er eens flink van langs te geven. Maar de kans is groot, dat je hier niemand anders behalve jezelf mee hebt – het is en blijft jouw boosheid.
Ik zeg niet dat je er niets van mág zeggen, maar het is goed om even een paar tellen te wachten en jezelf af te vragen wie hier het meeste mee opschiet (als er al iemand iets mee opschiet), en wie het minst. Met uitzondering van de hondenpoepcrimineel is directe confrontatie niet mogelijk en zit jij met de gebakken peren van jouw eigen boosheid, gerechtvaardigd of niet.
Verzin daarom een reden waarom je jouw boosheid over het gedrag of de actie van de ander voorbij wil laten gaan.
Het is een warme dag, iedereen heeft een kort lontje, is moe en wil naar huis; misschien ligt z’n vrouw achter in de auto en staat op het punt te bevallen; gelukkig is er niemand gewond en is er geen noodzaak om hierover een oorlog te beginnen.
Deze manier van aanpakken noem ik je gedachten uitdagen, en het is wat veel cognitieve gedragstherapeuten doen om je te helpen meer grip te krijgen op automatische ‘negatieve’ emoties. Deze manier werkt prima als je niet overspoeld wordt door gedachten en emoties.
Als je irritatie voelt opkomen jegens mensen die je niet kent, dan is deze techniek prima om je gedachten uit te dagen en het lontje uit je boosheid te halen.
Initiële woede is als een vuur, en het is de wijze waarop je denkt dat er ofwel voor zorgt dat het vuur oplaait of uitgeblazen wordt. Door deze techniek toe te passen vermijd je gedrag dat je ook niet van jezelf zou accepteren (en dat zelfs in overtreding zou kunnen zijn met de wet), blijf je langer jong van lijf en leden (stress versnelt het ouderdomsproces) en leef je het motto van Gandhi: be the change you wish to see in the world.
Meditatie, yoga en mindfullness zijn allemaal manieren om deze techniek sneller en beter in je vingers te krijgen.
Irrationele Irritatie
Tot dusver de rationele irritatie en hoe hier mee om te gaan. Maar hoe zit het met irrationele irritatie: die momenten waarin je gewoon geen reden hebt om geïrriteerd te zijn, maar het toch bent?
Wanneer je irritatie voelt opkomen zonder daar echt een reden voor te hebben, dan doe je er goed aan om een kleine zelf-assessment uit te voeren. Bewust zijn van wat er in je gebeurt is altijd de eerste stap die leidt naar verandering.
Misschien voel je je moe en ben je daarom prikkelbaar (ik weet dat dit bij mij meer dan eens het geval is), of omdat je te veel op je bord hebt liggen. Sommige mensen ervaren irrationele irritatie wanneer ze hongerig zijn, terwijl anderen gevoelig zijn voor lawaai of het geluid dat iemand maakt tijdens het eten. Er zijn zoveel uiteenlopende redenen te vinden waarom iemand uit het ogenschijnlijke niets geïrriteerd uit de hoek komt.
Het is niet altijd even makkelijk om de vinger op de ‘zere’ plek te leggen waarom je irritatie voelt wanneer iemand iets doet, en toch lijken sommige mensen hier erg gevoelig voor te zijn. Dat kan te maken hebben met hun karakter, maar dat wil niet zeggen dat je een vrijwaring hebt om je irritatie ten tonele te laten verschijnen wanneer er iets gebeurt dat je niet wilt.
Oké, misschien heb je van nature gewoon een snellere neiging om geïrriteerd te raken en zit het in je persoonlijkheid; sommige mensen neigen naar terugtrekking en andere weer naar afhankelijkheidspersoonlijkheden, maar laat één ding zeker zijn: hoe sneller je je vechtlust kunt verruilen voor overgave aan dat wat er gebeurt, zonder je eigen stempel te willen drukken op anderen en van ze te eisen dat ze doen zoals jij het wil, des te gemakkelijker het leven wordt.
Projectie
Irritatie en projectie gaan hand in hand. Misschien wel het bekendste verdedigingsmechanisme dat we hebben is psychologische projectie.
Psychologische projectie wil zeggen dat we getriggerd worden en (onder meer) irritatie voelen door gedrag van anderen dat we niet in onszelf willen of kunnen erkennen.
Als je merkt dat je continu irritatie voelt over iets of iemand, dan kan het goed zijn dat je aan het projecteren bent.
Iedereen projecteert verschillende aspecten van zichzelf, en je projecteert minder zodra je begint te herkennen dat we allemaal in staat zijn om die eigenschappen te vertonen die we in anderen zien. Zodra je die eigenschappen in jezelf kan accepteren voor wat ze betekenen, neemt de mate van projectie ook af.
Zo kan ik irritatie voelen opkomen door luiheid, inefficiëntie, opschepperij, kuddegedrag, en nog tal van andere zaken. Het punt is, dat ik niet meer wordt meegezogen in geen enkele van deze eigenschappen, omdat ik weet dat ik aan het projecteren ben. Het ligt niet bij hen, het ligt bij mij.
Soms raak je geïrriteerd wanneer je iemand ziet die het rustiger aan doet of juist iets doet dat jij wilt doen. Je ziet iemand ontspannen of juist ontzettend gefocust en productief bezig zijn en het irriteert je omdat ze jou eraan herinneren dat je in jouw psychologische kooi gevangen zit en daar nog niet van bent uitgebroken.
Als irritatie en boosheid vaker wel dan niet voorkomen
Je hoeft niet giftig te reageren op milde provocaties. Met voldoende oefening (en de juiste formule) kun je toewerken naar emotionele keuzevrijheid, en uiteindelijk emotioneel meesterschap. Dat neemt niet weg dat je jezelf mag toestaan om soms te voelen wat je voelt; het is echter belangrijk om te weten waarom je voelt wat je voelt, jezelf toe te staan in de emotie die je voelt, en deze vervolgens weer los te latent, en langzaam maar zeker toe te werken naar het punt waar je bijna in het moment zelf bewust bent van de keuzevrijheid om te denken, voelen en te reageren zoals jij dat het meest geschikt voor jou en de ander vindt. Je hoeft niet altijd vuur met vuur te bestrijden. Als je op dagelijkse basis woede of extreme boosheid ervaart, dan doe je er goed aan om verder te gaan dan enkel artikelen als deze te lezen en bijvoorbeeld een coach of therapeut in de hand te nemen die je voorbij dit punt kan helpen.
Neem dus weer de controle over jouw eigen perspectief – praat jezelf uit de irritatie. Oefen in acceptatie van de huidige status quo; enkel vanuit acceptatie kun je vooruitgaan. Wees je eveneens ook bewust van wanneer je aan het projecteren bent. En als je continu boos bent, neem dan actie om je leven te veranderen.
Hier is mijn vraag voor jou: wanneer voelde jij irritatie voor het laatst, en wat heb je toen gedaan om je beter te voelen?
Laat hieronder je reactie achter, en ik kom er zeker bij je op terug.
Op jouw succes,
Robert
Als je dit artikel over irritatie waardevol vond, deel het dan met mensen in jouw netwerk door op de Facebook, WhatsApp en Google+ knoppen te klikken, zodat zij ook van deze informatie kunnen profiteren.
Beste Peter,
Bedankt voor je antwoord. Je stelt een goede vraag met goede voorbeelden.
Er zijn natuurlijk altijd twee kanten ana een verhaal waar twee personen bij betrokken zijn. Wat interessant is om hierin naar te kijken, is wat je zelf kunt doen. Je kunt immer niet een ander dwingen om te veranderen, en uiteindelijk heb je enkel de totale controle en zeggenschap over je eigen gedrag en hoe je reageert op gebeurtenissen. Sta me toe een toelichting te geven.
Een collega die zijn werk niet goed doet, laks en nonchalant is
Ook al kan het goed zijn dat je collega in een beoordeling de kantje er vanaf blijkt te lopen, is het een subjectieve observatie waar je mee te maken hebt. Vergeleken met wie is hij laks, nonchalant en doet hij zijn werk niet goed? Kan het zijn dat jij hierin een effectievere, productievere en efficiëntere collega bent? Natuurlijk kan ik me voorstellen dat, zeker in een teamverband, je de werkzaamheden graag gelijk wilt verdelen, en wederom, je kunt niemand anders gedrag behalve dat van jezelf onder totale controle hebben. Zou je jezelf in dit voorbeeld kunnen zien als effectiever, productiever, efficiënter en dus ook sneller geneigd om een opslag te krijgen, pn plaats van je te irriteren aan het gedrag van die collega waar je toch weinig of helemaal niets aan kunt veranderen?
Als iemand iets of jou niet snapt of begrijpt
Een voorbeeld uit mijn eigen leven: ik en mijn vriendin zijn nu bijna vier jaar bij elkaar, en het komt nog steeds vaak genoeg voor dat ik haar niet snap. Ook al ben ik zeer bedreven in mijn communicatievaardigheden en spreek ik de verschillende talen, zoals ik in mijn eBook Communicate to Connect beschrijf vloeiend, het komt nog steeds voor dat ik haar simpelweg niet begrijp, en vice sersa.
Er zijn tal van redenen te vinden waarom er de spreekwoordelijke ruis op de lijn zit; van het spreken vanuit je eigen kaart van de wereld, waarin je minder of zelfs niet objectief kunt zijn tot en met de externe omstandigheden zoals een tekort aan slaap, een overdosis aan stress en die oude bekende Murphy die weer eens op bezoek komt, inclusief de o zo bekende wet die hij telkens bij zich heeft.
Wat hierin interessant is om te onderzoeken, is om jezelf af te vragen ‘Wat maakt dat ik me zo irriteer aan iemands onwetendheid of andere denkwijze? Een ander die je niet volgt in jouw verhaal, denkt en beredeneert ook anders dan jij. En omdat niet één denkwijze of handelswijze altijd de beste is, kunnen we beter bij onszelf te rade gaan wat er bij ons voor die irritatie zorgt? Daarnaast ben je er in mijn optiek beter aan toe wanneer je jezelf eraan herinnert dat de definitie van communicatie ‘het resultaat van je communicatie’ is; met andere woorden: als iemand me niet snapt, dan kan ik beter mijn communicatie aanpassen (verbaal, non-verbaal, etcetera), om te zorgen dat de boodschap die ik wil overbrengen goed aankomt.
Begrijp me goed, soms komt irritatie als een raket omhoog geschoten, en reageren we met die emotie voordat we er erg in hebben. Heeft het, daarentegen, meerwaarde om met irritatie te communiceren? Vergroot het de kans dat de ander me sneller begrijpt? It’s sad but true: hoe beter je communiceert, hoe meer geduld je lijkt op te moeten brengen om de ander de tijd en ruimte te geven om tot hetzelfde punt te komen als waar jij bent met ouw verhaal. Dit geld overigens ook voor persoonlijke ontwikkeling; het mag noit een excuus, reden of verwijt zijn waarom een ander niet zo ver is als dat jij bent (de ander is dat simpelweg niet).
Wat is het dus in jou dat jij je irriteert aan het gedrag van de ander? Wat zit er onder de irritatie? Kan het zijn dat je projecteert, en van een ander verwacht dat hij of zij net zo snel moet zijn als dat jij bent in dit onderwerp? En is dat fair?
Als iemand je niet serieus neemt of je niet geloof
Dit is wederom een goed voorbeeld, omdat het hie waarschijnlijk gaat om projectie, en mogelijk zelfs om een kwaliteit die de ander heeft die bij jou triggert, omdat het toebehoort aan een ‘duistere kant vna jezelf.’
Ook al kan het inderdaad vervelend zijn als jij met een serieus verhaal komt en de ander je daarin niet op gelijke noot van een serieuze terugkoppeling voorziet, luchtigheid is ook een kwaliteit, evenals humor. Altijd serieus praten over onderwerpen die belangirjk zijn kan soms voor anderen te veel zijn. Ik weet dat ik mijn passie, persoonlijke ontwikkeling, met veel mensen kan delen, maar niet altijd. Ik moet het afwisselen met onderwerpen als stand-up comedy, films, muziek, en andere, in mijn ogen banale en triviale ondewerpen.
Dat gezegd hebbende, kan het ook zijn dat ik mijn leven en wat ik daarin doe, zo serieus neem, dat ik verwacht dat anderen dat ook doen. Mijn verwachting over mezelf wordt (of werd in mijn geval) dus een projectie naar anderen toe, en dat is een stap te ver, omdat ik niet kan beslissne wat goed of beter is voor een ander en daar de zeggenschap of verantwoordelijkheid over heb om dat te veranderen.
Tevens kan het een kwaliteit zijn van een ander die ik bij mijzelf heb weggestopt en heb gelabeld als ‘slecht’. Met andere woorden, het behoort toe aan mijn ‘duistere kant’, en omdat ik deze vaardigheid zie in een ander, wordt ik getriggerd en voel ik irritatie.
Wat hierin goed is om te weten, is dat ik de mogelijkheid heb om die verborgen kwaliteit naar de oppervlakte te halen, en terug te plaatsen in mijn bewuste kwaliteiten, in plaats van hem te laten in mijn duistere kant.
Iemand die me niet serieus neemt bijvoorbeeld, kan me leren dat ik té serieus in het leven sta, en spiegelt me daarin om te leren om af en toe wat meer ontspannen te reageren en te handelen.
Irritatie is een boeiende emotie en we zijn geconditioneerd om vanuit onder meer projectie, pijn en verwijt met irritatie te reageren op anderen. Hoewel je soms te maken hebt met gerechtvaardigde irritatie, zoals ik hierboven in het artikel heb beschreven, zijn er ook diverse varianten waarin irritatie een emotionele trigger is die je laat zien dat er nog wat werk te doen is bij jezelf.
Als je vaker geïrriteerd bent dan niet, dan is het werken met een coach wellicht een goed idee, omdat je waarschijnlijk t emaken hebt met iets in jezelf dat je weerhoudt om intern gelukkig te zijn, in ieder geval meer dan je nu bent.
Irritatie, net als alle andere ‘negatieve’ emoties zijn actiesignalen, en omdat ze bij degene zitten die de emotie ervaart is het ook zijn of haar verantwoordelkjheid om daar wat mee te doen. Het afschuiven op een ander is daarin, in mijn optiek, niet een eerlijke optie. DAt is je eigen ramen ingooien en de ander daar de schuld van geven.
Het ius een lang antwoord geworden, Peter, en ik hoop dat je hier een aantal belangirjke punten in gevonden hebt die je vragen beantwoorden.
Nogmaals dank, en blijf streven naar persoonlijke verbetering, en doe dat met een glimlach. Het leven is te kort om te vaak je geïrriteerd te voelen.
Robert
Beste Robert, dank voor je artikel. Ik ga het nog even rustig op me in laten werken. Ik heb een aantal voorbeelden waaraan ik me stoor cq irriteer aan en bij andere mensen….
Als een collega zijn werk niet goed doet, laks en nonchalant is.
Als iemand iets of mij niet snapt of mij begrijpt wat ik bedoel.
Als iemand me niet serieus neemt, of me niet gelooft wanneer ik iets vertel.
Zegt het dan meer over mij dan over de ander ? En zijn die ‘gebreken’ die ik bij anderen zie eigenlijk mijn eigen ‘gebreken’ ?
Ik hoor graag van je.
Hartelijke groet,
Peter