Je hoort het overal als je er op gaat letten: in een gesprek van twee of meer mensen zegt degene aan het woord iets over zichzelf en ‘vergeet’ daarbij de ‘Ik’ in de zin – bijv.:… en dan vind je het mogelijk om aan de slag te gaan’. Waarom doen we dit?
Ik ken nagenoeg niemand die nog nooit over zichzelf in de tweede persoon enkelvoud heeft gepraat. We doen het dus allemaal. Maar de grote vraag is waarom we dat doen. De psychologie achter de deze vraag vind je in dit artikel.
Een korte research op het internet onthult dat het anderen ook opvalt, en degenen die reageren op de vraag waarom we dit doen spreken onder meer over het egocentrisme dat in het verleden aanwezig was (de zogenaamde ‘Ikke, ikke en de rest kan stikken’), en dat met het praten in de tweede persoon enkelvoud eerder een vorm van altruïsme is dan egoïsme.
Daarnaast wordt praten in de tweede persoon enkelvoud als beleefdheidsvorm genoemd. In één van de reacties las ik bijvoorbeeld dat Marco van Basten eerder in de derde persoon enkelvoud praat (de wij-vorm) dan in de eerste persoon, en dat dit te maken heeft met de verantwoordelijkheid van genoemde beslissingen (in dit geval van het hele team in plaats van enkel de trainer).
Wanneer we in de Jij-vorm praten, dan plaatsen we daarmee, dat wat we vertellen, buiten onszelf. In een uitleg lijkt het er dan op dat de verteller een beschouwing doet op dat wat hij uitlegt, om daarmee een zo helder mogelijk beeld te scheppen over datgeen hij uitlegt.
Wanneer we over onszelf praten en we gebruiken de Jij-vorm, dan kan het zijn dat het onderwerp te dichtbij staat om gevoelsmatig te beleven; bijv.: ‘je vindt het moeilijk om door te gaan.’ Gevoelens die we als uitdagend of zelfs negatief beschouwen plaatsen we door deze techniek buiten onszelf, zodat we ze niet hoeven te voelen. Andere gevoelens zoals pijn, ongelukkigheid, frustratie, boosheid, depressie, verdriet en verlies behoren hier ook toe.
Het is menseigen om pijn zoveel mogelijk te vermijden en dit vinden we linguïstisch gezien ook terug. Taal vormt immers onze realiteit; zolang er geen woord voor is bestaat het ook niet. En ook al bestaan de woorden om beschrijvingen te geven aan dat wat we als pijnlijk ervaren, (zij het emotioneel, fysiek, psychisch of mentaal), zelfs dan zijn we geneigd om de pijn op taal technische wijze zo ver mogelijk van onszelf te houden. Een manier waarin we dat vandaag de dag doen is door, dat wat we zeggen tegen anderen over onszelf, in de tweede persoon enkelvoud te plaatsen.
Slechts zelden komt het voor dat plezierige ervaringen in de Jij-vorm beschreven worden, en daarmee onderstreep ik de gedachte dat hoofdzakelijk pijnlijke of zelfs het risico op pijnlijke ervaringen in de tweede persoon enkelvoud worden beschreven.
Ik nodig je uit om zowel bij jezelf als in gesprekken met anderen aandachtig te luisteren naar de momenten waarop de Jij-vorm wordt gebruikt.
Wat valt je op?
Wat zijn jouw ervaringen met het gebruik van de tweede persoon enkelvoud in gesprekken met anderen, en wat zijn jouw ideeën hierover?
In het commentaarveld hieronder lees ik graag je reactie.
Op jouw succes,
Robert
Hi Marion,
In je voorbeeld “‘Ik denk dat je vooral uit de emotie moet blijven’ is er duidelijk sprake van een mening welke gepresenteerd wordt als een norm. Het “Ik denk dat je”-gedeelte krijgt de luisteraar een kijkje in de gedachtenwereld van de spreker. Het ‘je’-gedeelte duidt op een plaatsing buiten de spreker, dat lijkt aan te geven dat het als een norm of advies bedoeld is – mogelijk omdat de spreker met deze aanpak een bepaald resultaat heeft bereikt waar hij of zij naar toe wilde werken. Dit geldt ook voor jetweede voorbeeld.
Lees ook het commentaar van Cor hieronder op mijn artikel, hij noemt ook goede punten waarom mensen buiten zichzelf praten.
Ten aanzien van praten in de wij-vorm – je raakt de spijker op z’n kop. In veel gevallen wordt dit gedaan om meer saamhorigheid te creëren of om als collectief een sterker voorkomen te bewerkstelligen. Eén van de redenen achter deze laatste is dat het veiliger is (of als dusdanig wordt ervaren) om niet als individu in de spotlights te staan maar als groep. Ook speelt het verlangen om ergens bij te horen mogelijk hier een rol in.
Ik ervaar het gebruik van de jij-vorm als het maskeren van het eigen aandeel in een situatie of zaak. Ik hoor het heel vaak bij excuses of bij het toegeven van een fout. De jij-vorm wordt dan gebruikt om de rol van het slachtoffer te spelen, of op zijn minst verzachting, verontschuldiging voor de eigen “ik” daden. Het is ook een truukje in communicatie om de ander zogenaamd betrokken te maken.
Ha Robert,
Ik werk in de jeugdzorg en de ik onderzoek momenteel de communicatie in het team. Die gaat namelijk niet helemaal lekker. Ik doe dit door een narratieve analyse te maken van een transcriptie van een gesprek over zelfonthulling en het inzetten van ervaringsdeskundigheid. Super interessant maar ook best ingewikkeld. Nu zag ik jou artikel, heel verhelderend! Al kan ik sommige dingen nog niet helemaal verklaren…
Ik zie vooral veel reacties in het transcript zoals:
‘ik denk dat je vooral uit de emotie moet blijven’
‘ik denk dat je zelf de inschatting moet maken met wie of wanneer je persoonlijke ervaringen deelt’.
Ik krijg hierbij ook het gevoel dat ze elkaar iets op willen leggen om te doen. Kan het ook een stukje onwetendheid over een onderwerp zijn maar doordat je de jij-vorm gebruikt om toch beter te klinken? (Er lijkt best wat onzekerheid/angst en handelingsverlegenheid te zijn bij dit onderwerp)
Is er ook nog een verschil tussen in de jij-vorm en de wij-vorm praten. De wij-vorm geeft mij namelijk het gevoel dat er behoefte is naar gezamenlijkheid of een gedeelde visie, maar misschien heb ik dit helemaal mis?
‘we kunnen niet verwachten van de kinderen dat dat zij zich openstellen maar wij dat niet doen. Hierin moet een gelijkwaardigheid zijn. Wij moeten beginnen met het goede voorbeeld geven’.
Alvast erg bedankt!
Groetjes,
Marlou
Het lijkt erop dat je vriend zichzelf een koosnaampje heeft gegeven (of dat jij dit hebt gedaan ooit). Er zijn tal van interpretaties te vinden waarom iemand buiten zichzelf praat; het beste wat ik je kan meegeven is dat je vraag wat hem ertoe brengt dit zo te zeggen. Voor zover ik kan zeggen is het niets meer dan dat je vriend op liefdevolle manier je een goede macht wil zeggen.
Mijn vriend zegt altijd ‘ je boefje gaat nu slapen’
Ik vind het erg vreemd, betekent het nog iets meer?
Beste Rosa,
Hoewel ik niet weet wat de context is van het gesprek waarin je “beschuldigd” bent van het praten in de eerste persoon enkelvoud, kan het zijn dat iemand vraagt naar een onpersoonlijke beschrijving, bijvoorbeeld in het naar voren halen van feiten, en niet meningen.
Dat gezegd hebbende, ben ik zelf geen groot voorstander van het praten in derde persoon enkelvoud – dit is de manier van praten of schrijven waar je je eigen naam gebruikt of jezelf beschrijft: Robert schreef dit als comment op Rosa’s reactie en hij zei dat praten in de derde vorm enkelvoud in veel gevallen minder doeltreffend is dan wanneer er gepraat wordt in de eerste persoon enkelvoud”.
Houd in gedachten dat de eerste persoon enkelvoud, de “Ik” onderwerpen dicht bij je houdt, terwijl beschrijvingen vanuit de derde person enkelvoud, hij, zij of je eigen naam, vaak meer afstand creëren tot het onderwerp.
Ik ben benieuwd wat er precies door het hoofd van je gesprekspartner heen ging toen hij of zij je vertelde dat je niet in de eerste person enkelvoud moest praten.
Vandaag ben ik ‘beschuldigd’ van spreken/ schrijven in 1e pers enkelvoud, ik was totaal verbaasd. Had ik over mijzelf als “zij” moeten spreken en schrijven? Dat komt zo onpersoonlijk over.
Hoe spreek je in een volwassen gesprek over jezelf? Zonder *ik* te gebruiken?
Warme groet,
Zij
Hi Berend,
Het kan een goede reden zijn om buiten jezelf te praten. Emoties kunnen pijnlijk aanvoelen, en zeker als dat depressieve emoties zijn, is het makkelijker om ze niet te voelen door jezelf uit de emotie te plaatsen en over jezelf te praten in de derde persoon enkelvoud.
Hoewel het geen garantie is waarom deze persoon dit doet, kan het een goede indicatie zijn dat ze haar pijn niet wilt of kan voelen en voor deze (onbewuste) strategie kiest.
Hallo Robert,
Ik ken iemand die vaak de zij/haar vorm gebruikt in dingen die ze naar zich zelf refereert. Dit gebeurt meestal als ze in donkere state of mind zit, is dit dan omdat er dan vaak gevoelig onderwerpen aan bod komen? Het is een depressief persoon namelijk die liever niet dan wel leeft.. Een voorbeeld wat ze dan zegt: Je wilt haar liever houden?
Groet,
Berend
Beste Robert,
Een interessant onderwerp, wat ik bij het bespreken van poëzie regelmatig tegenkom. Overigens spreekt Marco van Basten in de eerste persoon meervoud.
groet, Eric van Loo
Bij mij op werk is er iemand die altijd praat in de tweede persoon. Bijv.; hij zegt: zijn naam en achternaam, dat hij vakantie opneemt.
Terwijl hij gewoon kan zegt: ik, ga vandaag een vakantie opnemen.
Gewoonlijk praat deze persoon altijd in de tweede persoon. en wat vinden jullie van (zijn naam en achternaam).
Heeft dit iets te maken met de persoon of met de opvoeding die hij heeft gehad?
Beste Vito,
Het kan goed zijn dat je buurman veel waarde hecht aan zijn rol en titel als vader, en hij deze rol (hopelijk) serieus op zich neemt. Hij maakt hiermee aan zijn kinderen duidelijk dat hij de vader is, en dat daar bepaalde verantwoordelijkheden en rechten gepaard zijn die hij moet en kan uitoefenen. Of misschien vind hij zijn kinderen nog te jong om bij zijn voornaam genoemd te worden, en vervang hij daarom zijn eigen naam met ‘papa’ voor zijn kinderen.
Hoewel het grotendeels gissen blijft, vermoed ik dat hij de titel papa’ niet zonder reden aanneemt.
De derde persoon enkelvoud, zoal s je buurman in dit geval doet, ligt normaliter buiten jezelf, dat wil zeggen, wanneer je in deze vorm praat, dan zie je jezelf vanuit een positie buiten jezelf. Dit wordt ook wel metapositie genoemd.
Mijn buurman zegt tegen zijn zoons altijd: “Papa gaat even…”
Wat zegt dat dan? Ik vind dat zo raar klinken.
Daar ben ik blij om Wout. Dat maakt het gesprek met jou flink wat duidelijker en makkelijker te volgen.
ik moet je eerlijk zeggendat ik altijd in de ik vorm praat