Onzekerheid als Basisbehoefte

Onzekerheid. Niemand wil het, zo lijkt het, maar iedereen heeft het. In onzekere tijden waarin de onzekerheden zich opstapelen, kijken we naar degenen die zich zeker voelen voor richting, advies en begeleiding. Maar ook zij hebben onzekerheid over tal van zaken, misschien zijn ze wel onzeker over hun zekerheid.

Onzekerheid hoort bij het leven. En hoewel ik de eerste zal zijn die zal roepen dat onzekerheid allesbehalve prettig aanvoelt, is het niet zozeer de onzekerheid zelf die we onaangenaam vinden, als wel de betekenis die het voor een ieder van ons met zich meedraagt. Denk maar eens aan verrassingen; bijna iedereen vind een verrassing leuk, met name omdat we die doorgaans associëren met verjaardagen of presentjes.

Maar onzekerheid is ook een basisbehoefte. Dat klinkt gek, maar toch hebben we onzekerheid nodig. Want stel je eens voor: wat nu als alles, maar dan ook echt alles, al gegarandeerd vast stond? Wat als je een nieuwe baan zou willen zoeken, en je werd direct aangenomen Je vroeg iemand voor de eerste keer uit en de ander zei direct ja. Je start een nieuwe vaardigheid en het staat al vast dat je er in één keer uitstekend in bent, perfect zelfs.

Als alles zeker was in de uitkomst van onze activiteiten, dan zouden er geen uitdagingen meer zijn, en dan zouden we ons ook stierlijk gaan vervelen. De wereld zou saai worden, omdat de prikkels afnemen en de wil om nog iets nieuws op te pakken of aan te gaan mettertijd zou afnemen.

Wij mensen zoeken graag de spanning op. Oké, niet te veel spanning, het gaat immers om de juiste balans tussen spanning en ontspanning (stress en disstress in de psychologie genoemd). Maar het is juist die onzekerheid die ons alert houdt. Waakzaam en anticiperend op wat er kan gaan komen.

Waarom hebben we dan doorgaans zo’n hekel aan onzekerheid?

In eerste instantie is dat omdat we graag de illusie van de zekerheid willen hebben. Het idee dat we zullen slagen biedt moed, en het is de moed die voor de strijdlust zorgt om juist in de onzekerheid toch ten strijde te trekken. Tegelijkertijd is het die onzekerheid die er voor zorgt dat we twijfel ervaren, angst zelfs. “Gaat het wel lukken?”. Wat als hij ‘nee’ zegt?”

Het moderne strijdtoneel bevind zich op velerlei vlakken. Van de werkplek tot de dansvloer, van het internet tot ons eigen intranet (ons lichaam).

Onzekerheid is de katalysator die ons in beweging brengt, die er voor zorgt dat je een andere uitkomst moet gaan zoeken, omdat de huidige of de nabij toekomstige niet voldoende geruststelling biedt om op dezelfde voet door te gaan.

We willen niet alleen, ongezond, arm, werkeloos of ongelukkig zijn. Maar de dreiging dat zoiets zou kunnen gebeuren op enig moment geeft doorgaans voldoende motivatie om in beweging te komen en iets aan de situatie te gaan doen. Het is die potentiële (of soms realistische) dreiging die voor vooruitgang zorgt.

En daarmee komen we tot persoonlijke groei. Hoewel we graag van de zekerheid houden, de stabiliteit dat alles is zoals het is en ook zo blijft, hebben we die prikkel nodig om steeds verder te komen.

Er zijn twee redenen waarom we doen wat we doen. We vermijden pijn. We vergroten plezier. Deze twee drijfveren vormen de kern van de reden waarom we doen wat we doen, waar we het doen, met wie en wanneer. Dit geldt voor werk, financiën, gezondheid, relaties, communicatie – voor alles wat betekenis heeft of geeft in je leven.

Het liefste zou ik willen zeggen dat de grootste reden van deze twee de reden is om plezier te vergroten. Maar helaas is dat niet zo. We zijn meer gefocust om pijn te vermijden dan om plezier te vergroten. En uiteraard is dat oké. De desillusie van de verdeling van plezier en pijn in ons leven is enkel een desillusie wanneer we vasthouden aan een droom om de realiteit zoals we hem ervaren niet te hoeven zien.

Pijn is een motivator. Of het nu om fysieke, emotionele, financiële, relationele of spirituele pijn gaat, of om wat voor pijn dan ook. Het zet ons in beweging, zelfs al bij de dreiging ervan.

Voor de meeste mensen geldt echter wel dat die beweging, zijnde de verandering, pas komt wanneer de pijn om niet te veranderen groter wordt dan de angst om te veranderen. Let wel: we zijn wezens van gewoontes. Het merendeel van de dag draait onze interne boorcomputer op automatische piloot (wanneer heb jij je afgevraagd in welk laatje de messen en vorken moesten?).

Tot nu toe heb ik het voornamelijk gehad over externe onzekerheid. Situaties die geen duidelijk beeld verschaffen over hoe comfortabel de toekomst er uit komt te zien en daardoor ons tot actie roept om in beweging te komen en de situatie te veranderen. Maar er bestaat natuurlijk ook interne onzekerheid.

Je onzeker voelen over jezelf, over wie je bent, wat je doet. Deze onzekerheid is niet aangeboren. Als baby ben je niet op de wereld gekomen met de overtuiging ‘Ik ben vast niet goed genoeg voor deze wereld; laat ik daarom maar ter wereld komen.” Die onzekerheid is een gevolg van één of meerdere ervaringen die we hebben gehad waarin we ofwel te horen kregen dat we niet goed genoeg waren (in deze of verschillende varianten) ofwel, waarin we, mogelijk als gevolg van dergelijke berichten van anderen, onszelf zijn gaan vergelijken met anderen en de bevestiging zochten, en vonden, dat we inderdaad niet even goed waren als anderen om ons heen.

Bedenk goed dat deze onzekerheid anders is dan de onzekerheid van dit artikel. Externe onzekerheid kunnen we vaak niet volledig controleren of beïnvloeden. Daar zijn anderen ook mee gemoeid. Interne onzekerheid daarentegen, is iets waar we zelf de sturing aan kunnen geven, kunnen bepalen in hoeverre we dit toelaten. In beide gevallen vraagt het gevoel (intern) en het besef (extern) van onzekerheid om verandering.

Onzekerheid vraagt dus om verandering. En verandering, hoe eng soms ook, biedt eveneens de gelegenheid tot verbetering. En om het is om die reden dat we onzekerheid nodig hebben om meer uit het leven te halen. Om meer te kunnen genieten, te geven en te ontvangen. Om meer te kunnen leven.

Wees je bewust dat onzekerheid een basisbehoefte is. Zonder onzekerheid zou je wereld er lang niet zo interessant uit zien als dat het nu is. En dankzij onzekerheid kom je tot ontdekking dat je ook veel meer kunt dan dat je ooit voor mogelijk hebt gehouden.

Ik streef ernaar om meer mensen zoals jij te helpen met waardevolle en praktische informatie. Wil je dit bericht liken en delen met mensen in je netwerk?

Op jouw succes,

Robert