De Psychologie van Verslaving

Er zijn anno 2020 nog steeds taboes waar we angstvallig onze mond over houden. Onderwerpen die we liever vermijden, maar die wel degelijk besproken mogen worden. Hierin kun je denken aan onderwerpen als geld, seks en verslavingen. In dit blog wil ik één van deze toch meer belichten, alsook de link die het heeft met persoonlijke ontwikkeling. In dit artikel doorbreek ik het taboe van verslaving en ontdek je waarom nagenoeg iedereen een verslaving heeft.

Wat is een taboe?

Een taboe is iets dat wordt beschouwd als ongepast om te gebruiken, te doen of over te praten. Als we het in Nederland over een taboe hebben, dan gaat het doorgaans meer over onderwerpen die algemeen gemeden worden omdat ze gênant of pijnlijk zijn.

Wat is een verslaving?

Een verslaving is een overweldigende behoefte aan en afhankelijkheid om een bepaald middel te gebruiken of gedrag te vertonen.

Er zijn talloze vormen van verslaving te vinden, en de meest bekende zijn alcohol- en drugsverslaving. Maar je kunt ook denken aan gokverslaving, seks- en liefdesverslaving, tabaksverslaving, eetverslaving en werkverslaving. Grofweg val er een onderverdeling te maken in drie categorieën: substantieverslaving, impulscontrolestoornissen en gedragsverslavingen.

Substantieverslaving

Een substantieverslaving is een verslaving waarbij je iets tot je moet nemen om je goed te voelen. Denk hierbij aan

• Alcohol
• Tabak
• Drugs, waaronder
  • Opioïden (zoals heroïne)
  • Cocaïne
  • Medicijnen die op recept verkrijgbaar zijn (denk aan slaappillen en pijnstillers)
  • Amfetamine
  • Cannabis

Impulscontrolestoornissen

Een impulscontrolestoornis is beter bekend als ICD (Impulse-control disorder) en is een klasse van psychiatrische stoornissen die wordt gekenmerkt door impulsiviteit: het niet kunnen weerstaan van een verleiding, een drang of een impuls; of het onvermogen hebben om niet over een gedachte te spreken. Voorbeelden hiervan zijn:

• Intermitterende explosieve stoornis (compulsieve agressieve en aanvallende handelingen)
• Kleptomanie (dwangmatig stelen)
• Pyromanie (dwangmatige branden)
• Gokken

Gedragsverslaving

Een gedragsverslaving is typisch te kenmerken als een mentale en/of emotionele drang om je goed te voelen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan:

• Eten (comfort food)
• Seks
• Pornografie
• Computers / internet
• Gaming
• Werken
• Sport
• Spirituele obsessie (in tegenstelling tot religieuze toewijding)
• Pijn (zoeken)
• Shoppen

De Psychologie van een verslaving

Elke keer dat iemand een handeling, gedrag of substantie verkiest boven uitsluiting van al het andere, is er sprake van verslaving.

Wat kenmerkend is voor een verslaving is dat het de aanmaak van dopamine stimuleert in je brein. Met andere woorden: het najagen van dat waar je een drang naar hebt, en het verkrijgen ervan geeft je letterlijk een rush, ongeacht of dit goed of slecht voor je is op de lange termijn.Dit gevoel versterkt de handeling waarmee een vicieuze cirkel al snel kan worden gemaakt; één waarin het doorgaans veel tijd, moeite en energie kost om weer uit te breken.

Heb jij te maken met een verslaving?

Alles wat je doet, doe je met een reden. Hoewel dit niet altijd even zichtbaar is, is er voor elke actie en handeling, voor elk gedrag een reden te vinden waarom je doet wat je doet. In het kort zijn deze redenen onder te verdelen in twee categorieën: het vermijden van pijn, en het vergroten van plezier. Waar we echter zelden bij stilstaan is het prijskaartje dat bij elk van deze handelingen of gedragingen gepaard gaat. Bij een verslaving is de beloning op korte termijn weliswaar aanwezig, maar zijn de negatieve consequenties op lange termijn groter dan de beloning zelf.

In mijn eigen leven heb ik te maken gehad met diverse verslavingen, waaronder tabak, cannabis en werken. Allen kwamen voort uit het niet willen voelen van een bepaalde pijn of onmacht over mijn leven, of hoe ik mezelf zag en over mezelf dacht. Door me te verliezen in mijn verslavingen – iets wat ik niet zag als verslaving – hoefde ik de leegte of de pijn van binnen ook niet te voelen. Gepaard met mijn successen als twintiger en begin dertiger creëerde ik een imago van mezelf waar ik niet aan kon voldoen, maar wel naar hunkerde. Het gevolg na deze dopamine-rush van kleine en grote ‘overwinningen’ zorgde niet alleen voor gevoelens van depressiviteit en hopeloosheid, maar ook van schuld, schaamte en een terugkerend gevoel dat ik had gefaald.

De lange weg terug

De weg naar herstel is vaak een lange, zeker als de verslaving ook al lange tijd aanwezig is, en ik weet inmiddels dat ik voor de rest van mijn leven waakzaam moet blijven op de valkuilen van verslavingen. De weg naar herstel kan lang zijn, maar het is eerder de regel dan de uitzondering. Zelf heb ik gekozen voor het onderzoeken waarom ik doe wat ik doe, en zodoende ben ik erachter gekomen wat mijn redenen waren waarom ik een toevlucht zocht en vond in gedrags- en substantieverslavingen. Dat inzicht alleen al hielp me om het patroon te doorbreken, en gecombineerd met alternatieven voor mijn verslavingsgevoeligheid vond ik stapsgewijs de weg terug naar mezelf.

Wat het ook is waar we verslaafd aan zijn, het is nooit een vervanging voor waar we werkelijk op zoek naar zijn. Noem het ironie, want datgene waar we zo vaak naar op zoek naar zijn en buiten onszelf lijken te vinden en ons afhankelijk maakt is precies datgene wat we van binnen tekort komen en tegelijkertijd ook enkel in onszelf kunnen vinden. Noem het zelfliefde, zelfcompassie, zelfvertrouwen. Wat het ook is dat een substantie of gedrag je biedt.

Erkenning en acceptatie is altijd de eerste stap in persoonlijke groei. Erkennen wat is, en accepteren dat je bent wie je bent op dit moment. Zonder ertegen te vechten. Zodra je daar vrede mee hebt, kun je de volgende stap nemen naar de persoon die je wilt zijn, met alle gedragingen, waarden en overtuigingen die daarmee gepaard gaan.

Of je nu naar een sigaret of comfortfood grijpt als je stress of onzekerheid ervaart of je hebt er een gewoonte van gemaakt om elke avond een wijntje of jointje te nuttigen om je goed te voelen; of je nu constant op zoek bent naar goedkeuring van anderen om je eigenwaarde op peil te houden of je gelooft dat seks gelijkstaat aan liefde; ik geloof dat fysieke, mentale en/of emotionele verslaving bij ons allen latent aanwezig is, zo niet al gemanifesteerd is. De clous is om naar jezelf te kunnen kijken en te kunnen zien waarom je doet wat je doet, zelfs als at ongemakkelijk of zelfs pijnlijk is. Je bent er zeker niet minder waard om, maar je kunt er zeker wel een beter persoon door worden.

Hier is mijn vraag voor jou vandaag: hoe zou jij het taboe van verslaving doorbreken? Als je ervaringen hebt met verslaving (bij jezelf of iemand die je kent), wat kun je dan doen om het onderwerp bespreekbaar te maken en hulp te vragen of te bieden?

Ik ben benieuwd naar je ervaringen. Laat daarom hieronder je reactie achter en ik kom er zeker bij je op terug.

Op jouw succes,

Robert

Deel dit artikel met vrienden in je netwerk als je het waardevol vond. Klik op de sociale mediaknoppen hieronder zodat zij ook van deze informatie profiteren.

PS: kom je steeds weer die momenten tegen waarin je niet sterk in je schoenen staat? Is het tijd om echt de basis te leggen voor een leven van zelfvertrouwen en eigenwaarde? Download dan hier mijn gratis boek Sterker Dan Ooit.