Wees Creatief

Helaas is dit eerder mooie theorie dan de werkelijkheid. We raken te vaak vast in de gesloten modus. Onder de druk die voor zovelen van ons maar al te bekend zijn, zitten we vaak vast in een soort tunnelvisie op momenten waarop we eigenlijk  een stap terug zouden moeten nemen om het grote plaatje te kunnen zien.

5 Voorwaarden voor creativiteit
Er zijn bepaalde voorwaarden die het waarschijnlijker maken om in de open modus te komen waardoor iets creatiefs naar boven kan komen.

1. Ruimte
Zoals ik eerder schreef, je kunt niet speels zijn als je onder druk staat en in de gesloten modus zit. Daarom is het belangrijk dat je ruimte creëert voor jezelf, zodat je niet afgeleid wordt van deze aspecten. Dat betekent dat je jezelf afsluit van de buitenwereld en waarin je niet gestoord kunt worden.

2. Tijd
Helaas is ruimte alleen niet genoeg. Je doet er goed aan om voor een specifieke hoeveelheid aan tijd in die ruimte te zitten. Zo doe je er goed aan om met jezelf af te spreken dat je jezelf bijvoorbeeld 1,5 of 2 uur de tijd geeft om in die ruimte te zitten. Zorg er ook voor dat je je aan die afgesproken tijd houdt om daarna weer terug te keren in de ‘gewone wereld’. De Nederlandse geschiedschrijver Johan Huizinga schreef ooit dat “spelen zich onderscheid van het dagelijks leven door zowel locatie en duur. Dit is zijn voornaamste karakteristiek, de afzondering, de begrenzing, Speelsheid begint en op een bepaald moment is het voorbij. Het is anders geen speelsheid.”

Met deze eerste twee voorwaarden zetten we dus de grenzen van tijd en ruimte. Op deze manier kan creativiteit ontstaan.

Oké, je hebt je deur gesloten, je telefoon weggelegd en op stil gezet. Je ademt een paar keer diep in, en als je net als ik bent en je hebt zo’n anderhalve minuut nagedacht over het omzetten van een bepaald probleem naar een kans, dan schiet er opeens de gedachte in je naar boven dat je Fred nog moet bellen. ‘…En oja, ik moet niet vergeten dat ik sinaasappels op mijn boodschappenlijstje moet toevoegen. En als ik dan toch in de buurt ben, dan wip ik even langs Mirjam om haar te vragen of onze lunchafspraak te verzetten, want ik heb nog een rapport af te maken en dat ga ik anders niet redden. En ik moet ook nog mijn planten water geven en deze potloden moet ik nog slijpen, Ik heb dus te veel te doen, dus ik begin vast met het sorteren van mijn paperclips en pleeg 27 telefoontjes en dan doe ik dat denkwerk morgen wel wanneer ik er de tijd voor heb…’ Want, zoals we allemaal weten, het is makkelijker om triviale dingen te doen die dringend zijn, dan belangrijke dingen te doen die niet dringend zijn. En tegelijkertijd is het makkelijker om kleine dingetjes te doen waarvan we weten dat we ze kunnen, dan om grote zaken aan te pakken waarvan we niet zeker weten of we ze wel aankunnen.

Hoewel het dus van belang is om in stilte je creativiteit aan te boren, zal je mind al vrij snel omschakelen naar andere zaken. De kunst is om je brein daarin niet serieus te nemen en het gerace van je mind te tolereren (met enige angst die dat met zich meebrengt) zodat je mind na enge tijd je mind weer tot rust komt.

Omdat het wat tijd kost om je mind tot rust te laten komen, heeft het absoluut geen zin om een tijd-ruimte oase te creëren die maar een half uur duurt. Want juist op het moment dat je mind rustiger wordt en je in de open modus komt, dan moet je alweer stoppen. En geloof me, dat is ontzettend frustrerend. Daarom is het goed om zo’n anderhalf tot twee uur de tijd te geven, zodat je ongeveer een uur tot anderhalf uur overhoudt om werkelijk creatief te zijn.

De valkuil helaas, is om te veel tijd opzij te zetten, zoals een hele ochtend. Mijn ervaring is dat ik na ongeveer anderhalf uur toe ben aan een pauze. Daarom is het verstandiger om nu anderhalf uur in te bouwen, en vervolgens anderhalf uur volgende week donderdag en daarna nog eens anderhalf uur die zaterdag erop, dan om vier en een half uur nu achter elkaar te nemen. En er is nog een reden en dat is factor nummer 3: tijd.

3. Tijd
Hoewel factor 2 ook tijd heet is dit toch iets anders. In factor 2 hadden we het over het creëren van je oase. Factor 3 gaat over hoe je je oase gebruikt, dus waarom je nog steeds tijd nodig hebt.

Het is verleidelijk om een probleem om te zetten in een kans op het moment dat je een oplossing lijkt te hebben gevonden. Maar op het moment dat je bereid bent om iets langer vast te houden aan het probleem, kom je bijna altijd tot een betere oplossing dan de meest voor de hand liggende. We zijn zo vaak geneigd om de makkelijke oplossing te pakken en door te gaan met onze (dagelijkse) bezigheden. Maar het is juist je vastberadenheid om de beste oplossing voor je probleem te vinden, dat ertoe leidt dat je het beste succes behaalt.

Dit is ook precies wat McKinnon in zijn onderzoek ontdekte. De meeste creatieve professionals speelden langer met het probleem voordat ze het probeerden op te lossen, omdat ze bereid waren die lichte oncomfortabelheid te tolereren die we allemaal ervaren wanneer we nog niet een probleem hebben opgelost. Totdat we en probleem hebben opgelost voelen we van binnen een lichte irritatie of onzekerheid dat je gewoon ongemakkelijk doet voelen. En natuurlijk willen we daar van af. En om daar van af te komen, nemen we een beslissing; niet zozeer omdat we er zeker van zijn dat het de beste beslissing is, maar omdat het nemen van de beslissing ons een goed gevoel geeft. De meeste creatieve mensen hebben geleerd om die ongemakkelijkheid een stuk langer te tolereren. En juist omdat ze bereid zijn om meer tijd te investeren in het overdenken, zijn ze creatiever.

Nu heb ik het niet over beslissingen die direct genomen moeten worden. Stel jezelf dus de vraag: ‘Wanneer moet deze beslissing genomen worden?’. En nadat je deze vraag hebt beantwoord, dan stel je hem uit tot dat moment, zodat je jezelf de maximale hoeveelheid peins-tijd kunt geven.  En mocht iemand je tijdens je gepeins beschuldigen van besluiteloosheid, dan kun je altijd zeggen dat je niet hoeft te beslissen tot moment X en dat je daarom ook niet uit die ongemakkelijkheid hoeft te vluchten door een snelle beslissing te nemen voor die tijd, want dat is te makkelijk.

Geef je mind dus zo lang mogelijk de tijd om met iets origineels te komen om het probleem de baas te zijn.

4. Vertrouwen
Wanneer je in je tijd-ruimte oase zit om in de open modus te komen, dan zal niets je meer afremmen dan de angst om een fout te maken. Ik denk daarom dat de essentie van speelsheid het openstaan voor wat dan ook is dat zou kunnen gebeuren. Wat er ook gebeurt is prima. Je kunt daarom ook niet speels zijn als je bang bent dat een bepaalde keuze verkeerd zou kunnen zijn. Je bent ofwel vrij om te spelen, of niet. Je moet dus bereid zijn om het risico te lopen dat je gekke, onlogische en verkeerde dingen zegt en te realiseren dat op het moment dat je creatief bezig bent, niets verkeer is. Fouten bestaan niet en elk wissewasje kan leiden tot je doorbraak.

5. Humor
Naar mijn mening is humor de snelste tool om je van de gesloten modus naar de open modus te krijgen. We weten allemaal dat lachen voor ontspanning zorgt en dat humor on speels maakt. Toch, hoe vaak zijn er belangrijke discussies gevoerd waar werkelijk creatieve en originele ideeën heel erg nodig waren om belangrijke problemen op te lossen, maar waar humor taboe was, omdat het besproken onderwerp zo serieus was. Ik denk dat deze overtuiging gebaseerd is op het misverstand tussen serieus en plechtig.

Of je nu praat met anderen over het verbeteren van het schoolsysteem, je huwelijk of de betekenis van het leven, door humor erbij te betrekken maak je het onderwerp er niet minder serieus om.

Plechtigheid daarentegen, wel eerlijk gezegd weet ik niet goed waar het goed voor is. Natuurlijk een huwelijk of een begrafenis kan (of zou) heel plechtig (moeten) zijn. Maar ook daar past humor heel er goed bij; het bevrijdt en lucht op en het maakt de dienst inspirerend en cathartisch.

Plechtigheid dient hoogdravendheid, en degenen die zichzelf belangrijk maken weten altijd (op enig bewustzijnsniveau) dat hun egotisme zal worden doorboord door humor, en daarom zien ze het als een bedreiging en doen daarom alsof hun tekortkoming ervoor zorgt dat hun zienswijzen belangrijker zijn, terwijl zij zich daardoor alleen maar belangrijker voelen.

Humor is een essentieel onderdeel van spontaniteit en speelsheid en de creativiteit die we nodig hebben om problemen op te lossen, hoe serieus ze dan ook mogen zijn.

Wanneer je dus een oase opzet van tijd en ruimte, lach dan zoveel je wilt

Je weet nu wat de 5 voorwaarden zijn om in de creatieve modus te komen. Het enige wat ik nog toe te voegen heb is dat je je mind toelaat om voorzichtig rondom het onderwerp te laten drijven. Net als meditatie breng je je mind terug. Want wanneer je je mind op een vriendelijke doch vastberaden wijze laat rusten tegen het onderwerp, dan zal je vroeger of later een beloning krijgen van je onderbewuste. Misschien terwijl je onder de douche staat, of tijdens het ontbijt de volgende ochtend, maar ogenschijnlijk uit het niets komt een idee in je op, als je eerst de tijd om te peinzen erin hebt gestoken.