Communicatiekillers En Het Voorkomen Van Fundamentele Fouten in Je Contact Met Anderen

'Weet je wat jij moet doen?!’ hoor ik een dame van middelbare leeftijd tegen haar reiscompagnon in de trein zeggen. Ik zit in dezelfde coupé en was voor deze opmerking bezig met het schrijven van een blog. Maar meteen zijn mijn oren gespitst. Wat komt er nu?

Zoals ik verwacht had, stokt de conversatie en na een korte stilte gaat mevrouw verder met haar betoog  waarom haar gesprekspartner beter haar adviezen kan opvolgen. Toch schat ik de kans klein dat het gebeurd. Maar waarom precies?

De dame mag het dan goed bedoelen – althans, dat is een aanname van mij – maar de gekozen woorden en de manier waarop ze het zegt komt nogal belerend haar keel uit. En dat is precies één van de oorzaken waarom gesprekken doodbloeden.

Communicatiekillers zijn woorden of opmerkingen die een gesprek of conversatie vrijwel direct een halt kunnen toeroepen en daarmee een ongemakkelijke of zelfs negatieve sfeer kunnen creëren. Overal om ons heen zijn er mensen die, mogelijk onbewust van hun gedrag, deze communicatiekillers gebruiken, met desastreuze gevolgen!

Ik zal je een aantal voorbeelden van communicatiekillers geven. Wellicht dat je iemand (of jezelf!) hierin herkent:

1. Vergelijking in negatieve zin:

“Vorige week is mijn hond overleden. Sindsdien voel ik me somber.” De verteller doet zijn verhaal over een gebeurtenis wat hem is overkomen. De luisteraar laat de spreker nauwelijks uitpraten, en komt gelijk met een vergelijking in negatieve zin: Dat is net zoiets als één van je ouders verliezen!’

Het gesprek stokt, want allereerst wordt er voorbij gegaan aan de kern van het onderwerp (de hond), en daarnaast wordt er een gelijkenis getrokken met iets wat niet tot dezelfde categorie behoort. Hoewel goedbedoeld, heeft een dergelijke opmerking niet alleen in potentie het gevaar om van het onderwerp af te wijken, maar ook om de energie naar beneden te trekken. Bovendien komt de opmerking van de luisteraar vanuit zijn eigen interpretatie, en daarmee is de basis voor de verscheuring van het gesprek al gelegd.

2. Overtreffende negatieve trap (Jij hebt het slecht? Nee, mijn neef heeft het nog slechter)

‘Weet je wat ik heb meegemaakt vandaag? Je wilt het gewoon niet weten!’ = de verteller geeft aan een ervaring te hebben meegemaakt dat grote impact heeft gehad op zijn of haar (dagelijkse) belevenissen. Een overtreding van een norm of waarde door een ander, een ongebruikelijke gebeurtenis, iets dramatisch of excentrieks.

De luisteraar reageert vervolgens met: “Nou, dat is nog niets vergeleken met wat ík vandaag heb gezien!”

Het gevolg is dat de verteller niet gezien wordt in het verhaal waarmee hij of zij aanvankelijk de conversatie initieerde. Totaal voorbijgaand aan dat wat er gebeurd is in het leven van de verteller walst de luisteraar met zijn verhaal over dat van de verteller, en legt daarmee het gesprek een zwijgen toe. De wil om nog iets te vertellen daalt met de seconde, want er wordt toch niet geluisterd. Het gaat niet om de verteller, maar om de luisteraar. Een veelvoorkomend geval van communicatiekillers.

3. Ongerelateerde informatie

Stel je voor. Je zit in een gesprek met iemand, en de persoon vraagt je hoe het met je gaat. Je hebt een open mind en bedenkt dat de vraagsteller werkelijk geïnteresseerd is in hoe het werkelijk met je gaat. Je besluit te antwoorden en te vertellen hoe jouw leven er op dit moment uitziet.

Maar dan gebeurt het: op het moment dat jij een kernwoord te pakken hebt (het onderwerp van je zin), pakt de ander de draad op en start zijn eigen nieuwe gesprek met jou. Een voorbeeld:

“Volgende week moet ik onder het mes en ik kijk er nogal tegenop. Ik vind het best eng, zo’n ingreep.” – ‘Ja, want Jan heeft vorige maand nog een nieuwe Opel gekocht en die is nu al in de prak gereden! Groot ongeluk en hij stond doodsangsten uit! Heel bang. Hij reed veel te hard natuurlijk en het is gewoon zijn eigen stomme schuld. Had hij maar beter moeten uitkijken bij dat kruispunt. Ken je dat kruispunt? Dat is een heel gevaarlijk kruispunt!’

De ander neemt het gesprek over door aan te haken op een woord of gedeel te van een zin wat jij net hebt verteld. Volledig voorbijlopend aan wat dat voor effect heeft op het gesprek raaskalkt de ander erop los om zo zijn eigen verbale diaree bij te kunnen houden. Jij als luisteraar nu van het nieuwe gesprek hebt nagenoeg geen enkele rol in deze monoloog, en daarnaast is jouw eigen verhaal zojuist als een kind met het badwater weggegooid.

4. Ongevraagd advies

Het klassieke voorbeeld waarop veel gesprekken stuklopen, vriendschappen verbroken worden en zelfs relaties en huwelijken gestaakt worden. Zonder dat je zit te wachten op een oplossing van je boodschap, wordt er vanuit de luisteraar een ongevraagd advies gegeven waarbij de theoretische kennis over het probleem grondig door de luisteraar wordt aangehaald. Niet alleen sluit je daarmee de dialoog, maar wanneer dit lang genoeg blijft doorgaan, kan het heel goed zijn dat je op een gegeven moment besluit het contact met deze persoon te beëindigen.

Het mag dan goede raad zijn, maar ongevraagd advies is in mijn optiek één van de grootste communicatiekillers die er bestaan, en dat vermijd ik zelf koste wat kost.

Een betere aanpak is om de verteller te vragen of hij open staat voor jouw mening of gedachte over het onderwerp. Hierop kan hij dan altijd nog ‘ja’ of ‘nee’ antwoorden. Bij een ‘ja’ kun je jouw eigen gedachten met hem bespreken, en bij een ‘nee’ weet je simpelweg dat je geen moeite hoeft te doen om de verteller te voorzien van jouw input. Hij zal er toch niet naar willen luisteren.

Voorbeelden van ongevraagde adviesopmerkingen zijn

- Weet je wat jij moet doen?

- Als ik jou was, dan…

- Nee, dit is een veel betere oplossing:

Ongevraagd advies komt veel voor bij gesprekken tussen ouders en hun kinderen. Hoewel het goed kan zijn dat de ouder enkel de beste bedoelingen heeft voor zijn of haar kind, is de kans erg groot dat het kind in de weerstand schiet, waardoor een open conversatie niet meer mogelijk is.

Voorbeelden hoe je wel zou kunnen antwoorden als je merkt dat je een advies of idee te binnen schiet:

- Ik heb er andere gedachten over. Wil je die weten?

- Mag ik je vertellen hoe ik erover denk?

Ongevraagd advies leidt bijna altijd tot weerstand en discussie, met als mogelijk gevolg ruzie en verbijdering en beïndiging van de relatie.

Wel, nu je dit weet, ben jij je er tenminste van bewust hoe je een gesprek gaande kunt houden. En mocht er in het ergste geval nog iemand zijn wiens gesprek je wél heel graag een halt wilt toeroepen – een zeurpiet, een klager, een probleemdenker of een energie-drainer – dan kun je altijd nog deze tool gebruiken om het gesprek van richting te veranderen. Hoewel… ik zou je toch wat anders aanraden. Wil je weten wat?

Lees mijn blog van morgen!

Op jouw succes!

Robert