“Vergeven en vergeten” is een bekend Nederlands gezegde. Maar de vraag is of we wel degelijk kunne vergeven en vergeten. En zo ja, wie vergeef je dan en wat vergeet je dan? Er zit meer achter (of onder) dan je denkt…
Onlangs was ik op de trouwerij van mijn oom, waarbij ik mijn achternicht ontmoette. Zij is bezig met haar scriptie over vergeving in Zuid-Afrika, een interessant en vrij uniek onderwerp, zeker voor een afstudeerproject. In haar scriptie beschrijft ze hoe Afrikanen met vergeving omgaan, wat het inhoudt en met name, hoe dit in literatuur naar voren komt. Tijdens de receptie praatten we hierover en luisterde ik aandachtig naar wat ze te zeggen had.
Pas veel later merkte ik hoe omvangrijk dit onderwerp is, en hoeveel onduidelijkheid er naar mijn mening over bestaat. Want wie vergeef je nu eigenlijk, waarvoor en – misschien nog wel het belangrijkste – hoe?
Verscholen
Wanneer je de Nederlandse taal onder de loep neemt en goed luistert naar wat er werkelijk gezegd wordt – dus de woorden een letterlijk tot je door laat dringen – dan kun je haast niet anders tot de conclusie komen dat er ontzettend veel verscholen zit in onze taal.
“Vergeven en vergeten” is zo’n uitspraak. Vaak uitgesproken na een confrontatie of ruzie tussen twee of meer partijen die beiden inmiddels bereid zijn om de strijdbijl te begraven. Maar de eerste vraag die ik zou stellen is: wie vergeef je nu? De ander?
Het is de anders reactie of opmerking die je triggert, die iets bij je teweeg brengt – een ontsteltenis, gevoel van boosheid of juist (oude) pijn. Maar de vraag is, van wie is dit allemaal afkomstig? Het lijkt me dat jijzelf degene bent die deze pijn, boosheid of ontsteltenis veroorzaakt; immers, jij bent degene die het ervaart, niet de ander. Die ander is in dat opzicht slechts de ‘boodschapper’ van wat jij niet wilt denken of voelen, maar stiekem toch denkt of voelt. Het gevolg is, dat we heftig reageren omdat de ander verwoord wat wij niet willen ervaren, en vervolgens de schuld of blaam bij de ander leggen, zodat wij die zelfverantwoordelijkheid niet hoeven te dragen.
Jij of ik?
Ik vraag me af, zeker als het op vergeving aankomt, of we niet eerst onszelf mogen vergeven, of misschien wel alleen maar onszelf hoeven te vergeven. Wanneer we niet zo streng, strikt of hard voor onszelf zijn en mogen ervaren wat we ervaren, met alle emoties en gevoelens van dien, in alle vrijheid en openheid als dat de energie door ons lijf stroomt, dan hoeven we onszelf ook geen pijn meer te doen met dingen die we liever niet willen denken of voelen en daarom maar angstvallig blijven onderdrukken, in de hoop dat een ander niet zegt wat wij niet willen denken.
Vergeten
En dan vergeten. Mijn vraag is: Hoe kun je iets vergeten wat je hebt ervaren? Of het nu gaat om een ruzie tussen jou en een ander, een ongeval of een aangrijpende gebeurtenis die een diepe impact heeft gemaakt. Het is net zoiets als aan een ander vragen niet aan een sappige, smakelijke gekleurde ananas te denken.
Een ervaring vergeet je niet, enkel als je te veel drinkt of aan Korsakov lijdt, maar dat is een ander verhaal. Wat er ook is gebeurd, je kunt niet iets bewust vergeten. Het is opgeslagen in je hardware, jouw eigen harde schijf waar je ervaringen in opslaat. En die vallen niet te deleten.
Zand erover
Dat de Nederlandse taal meer van dit soort uitspraken heeft is niet moeilijk te bedenken. “Zand erover” is er nog zo één. Het impliceert – wanneer je de metafoor letterlijk zou nemen – dat door het te bedekken, ‘het’ (de ruzie, het meningsverschil of de pijn – niet meer zichtbaar is. “Uit het oog, uit het hart”, zullen we maar zeggen. Maar uiteraard is dat totale onzin. Als je iets bedekt, wil het niet betekenen dat het er niet meer is, je bent er – misschien tegen wil of beter weten in – mee akkoord gegaan dat het onderwerp niet meer ter sprake komt. Zoals een hond zijn bot in de grond begraaft, zo begraaf je het onderwerp door er ‘zand over’ te doen. Het enige is, dat zowel jij als de hond te allen tijde nog zullen weten wat en waar je het begraven hebt.
Ik ben zeker voor openheid. Dingen zeggen zoals ze bij je binnen komen. Dat zie je duidelijk bij dieren (die kunnen niet liegen); zij spelen geen spelletjes, en als ze iets niet cool vinden, dan laten ze dat ook duidelijk weten. Net zo lang totdat het wel oké is.
De mens tracht met zijn intellect daar een rationele draai aan te geven, wat lang niet altijd goed werkt. Onbewust en onderhuids blijven dingen sudderen, net zo lang totdat die laatste druppel de emmer doet overlopen.
De oplossing
Een simpele oplossing ligt voor de hand, alleen is het de vraag of je er genoegen mee neemt. De oplossing is namelijk om dingen uit te praten. Net zo lang totdat het oké is. Totdat jij van jouw kant het hebt kunnen en willen verwerken en de ander (indien bereid uiteraard) zijn of haar deel een plek heeft gegeven.
Je hoeft een ander niet te vergeven. Alleen jezelf. En vergeten doe je ook niet, je hoeft het alleen een plek te geven waar het oké voor je voelt om het daar te laten zijn. Bij voorkeur is dat niet recht voor je neus, zoals sommigen hun oude pijnen of zelfs delen van hun verleden willen plaatsen.
Het leven is hier en nu, niet hier en toen of daar en straks. Dat betekent dat het verleden achter je ligt, niet voor je. En je toekomst, ach, “dat komt morgen wel” 🙂
Op jouw succes!
Robert
