Grenzen

"Hij is gewoon een man die altijd krijgt wat hij wilt.” Zo begon het onderwerp in het telefoongesprek dat ik met een vriendin voerde. ‘En hoe is dat voor jou?’ was mijn vraag daarop. Een stilte viel en het leek wel een paar minuten te duren voordat er een antwoord kwam. “Tja, meestal doe ik wel wat hij vraagt.” Hoewel het niet mijn vraag beantwoordde, maakte het me wel nieuwsgieriger en was het net alsof ik een sneak-peek in haar wereld kreeg.

Meer vragen volgden en meer antwoorden kwamen. Sommigen verhelderend, anderen meer vraagtekens oproepend. Maar al gauw werd het voor mij zichtbaar dat deze dame het niet makkelijk vond om haar eigen grenzen zichtbaar te maken. Waarom doen we dat eigenlijk? Wanneer iemand over een grens gaat, dan is onze automatische reactie boosheid. Datzelfde gebeurt ook wanneer we zelf over onze eigen grens gaan. Een opmerking of antwoord triggert dan iets in je wat haaks staat op wat jij gelooft of vindt (een overtuiging, een norm of waarde) en het gevolg is een emotie dat laat zien dat je het er niet mee eens bent. Als kind hebben we die puurheid van vrije emoties nog in ons. Maar gaandeweg ons leven lijkt het wel alsof die ongerepte puurheid wordt aangetast en we onszelf (laten) indoctrineren door meningen van anderen, zoals ouders, docenten en andere belangrijke figuren. “Doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg” – een uitspraak die ervoor zorgt dat gevoelens en emoties die onder de oppervlakte borrelen sneller onderdrukt worden. Net zolang totdat ofwel de bom ontploft of we ziek worden. Onderdrukte emoties kunnen leiden tot gevoelens van minderwaardigheid. Zolang je maar niet laat zien dat wat je voelt, steek je je kop ook niet boven het maaiveld, en daarmee wordt de kans ‘dus’ ook kleiner dat je ergens op afgerekend wordt (want zeg nou zelf, dat wil niemand toch?). Maar het gevaar van je minderwaardig voelen is dat het enorme consequenties kan hebben (en vaak ook heeft) op bijna alle vlakken van je leven. Je relaties verslechteren, je verliest je plezier in je werk, je gezondheid wordt er niet beter op en je financiële situatie zal er daardoor ook niet op vooruitgaan. In mijn laatste relatie was ik zo verliefd, en daardoor volledig bereid om alles te doen waar mijn vriendin mee aankwam (qua ideeën), dat ik mezelf en mijn gevoelens en grenzen daarmee nagenoeg onzichtbaar maakte. Het duurde dan ook niet lang voordat er scheurtjes in onze relatie ontstonden, want steeds vaker stuitte ik tegen een eigen grens die ik vervolgens wegmoffelde – uit angst om haar te verliezen. De ironie (nu achteraf bekeken) is, dat juist daardoor mijn intense contact met haar verslechterde. Daar heb ik veel van geleerd, en gelukkig was ik nog op tijd. Tijdens de laatste dagen van het oude jaar stond ik ondergesneeuwd met mijn lief in Zuid-Frankrijk, zonder ontbijt, voor een lastige keuze. De bakker was zo’n 6,5 kilometer verderop, maar de wegen waren onbegaanbaar om met de auto te berijden. Een idee van mijn liefje was om de route te voet te gaan doen, en hoewel ik niet van lopen hield – zeker niet in de sneeuw – stemde ik in. Het resultaat was een chagrijnig hoofd waar zij zowel de 6,5 kilometer heen, alsook de 6,5 kilometer terug naar moest kijken. En het gevolg daarvan was een ongelooflijk grote ruzie. In de week dat wij samen waren in Frankrijk, hebben we welgeteld één dag gehad waarop we geen ruzie maakten, en nu ik erop terugkijk, kan ik bijna niet anders concluderen dat het kwam omdat ik mijn grenzen niet aangaf. Soms lijkt het alsof het niet aangeven van een grens de beste keus is, en misschien is dat het ook wel op dat moment. Maar de kans is groot dat dit op langere termijn grote gevolgen kan hebben. En daarom is het belangrijk dat je kunt aangeven waar je grenzen liggen. Kinderen zoeken bij hun ouders hun grenzen op, en gaan vaak net zo lang door totdat één van de ouders duidelijk moet aangeven dat iets niet mag of niet verstandig is (en waarom). Volwassenen zijn wat dat betreft net zo. Bovendien weet niemand waar jouw grens ligt, totdat je er iets van zegt. En zolang die grens niet bereikt is, zal een ander – onopgemerkt of zelfs onbedoeld – verder gaan met het testen van jou en het opzoeken van jouw grenzen. Hoe geef je dan je grens aan? Wel, het antwoord is simpel. Je zegt dat de ander een grens van jouw heeft bereikt. De manier waarop je het zegt, daar ligt de sleutel tot succes. Stel je maar eens voor, dat je tegen je geliefde op luide en ferme toon zegt dat hij of zij nu werkelijk te ver is gegaan, en dat dit de tiende keer is dat deze situatie al is voorgekomen. Je bent het zat en nu zeg je er wat van! De kans is groot dat je geliefde eerst even terugdeinst van jouw verbale spervuur, maar vervolgens reageert met eenzelfde heftigheid in woorden. Gevolg: ruzie waar veel tijd en energie in gestoken moet worden om de geëscaleerde situatie te bedaren. Hoewel deze manier vaak niet de meest effectieve keuze is, kan het soms wel nuttig zijn om te gebruiken. Daarbij hoef je niet boos te zijn, maar kun je ook boos doen. Hierin zit een wezenlijk verschil. Je reguleert namelijk je eigen emoties en laat de ander zien dat hij of zij iets gedaan heeft wat voor jou onacceptabel is. Na je opmerking kun je makkelijker teruggaan naar de orde van de dag. Je zou zelfs kunnen zeggen ‘Zo, en nu kunnen we samen koffie drinken’. Wat dit doet is dat je niet de controle verliest over jezelf en jouw emoties en daarmee dus meester blijft over de situatie. Methode twee is bijna het tegenovergestelde, maar daardoor allesbehalve minder effectief. Je kan een grens namelijk ook op rustiger toon aan de ander kenbaar maken, met liefdevolle intenties. ‘Lieverd, ik vind het niet fijn als je … doet of zegt’ of ‘Ik voel me niet gezien als je zo’n opmerking maakt of … doet’ zijn aardige voorbeelden. De toon is direct al zachter en daarmee creëer je makkelijker ruimte voor een gesprek in plaats van een discussie of ruzie. Hou in gedachten dat het gaat om jouw grens, en dat je bij de ander een signaal aangeeft dat jouw grens is bereikt. Net als bij een knipperend olielampje in je auto, heeft de ander de keus om er op in te gaan of niet. Wat ik hiermee bedoel is dat je de ander niet kunt controleren – hij of zij heeft te allen tijde nog een eigen vrije wil. Maar wat je wel kunt, is er alles aan doen  van jouw kant om te zorgen dat a) jouw grens zichtbaar wordt voor de ander, en b) je niet het risico oploopt op een escalatie (ruzie, discussie, break-up of scheiding zelfs). De manier waarop je je woorden kiest heeft een ontzettende grote impact op het resultaat. Zoals mijn trainer Jan ooit zei: De betekenis van je communicatie is het resultaat van wat je zegt. Wil je een ander resultaat, gebruik dan op een andere manier je communicatie. Natuurlijk zijn er meer factoren aan verbonden, en je hoeft niet van jezelf te verwachten dat je zoiets in één of twee keer oefenen direct perfect onder de knie hebt. Maar het klopt wel als ik zeg: Oefening baart kunst. Want effectief communiceren is een vaardigheid, net als fietsen of autorijden. Iedereen heeft het in zich. Voor sommigen is het snel aangeleerd, voor anderen kost het iets meer tijd (misschien vanwege beperkende overtuigingen als ‘Ik mag het niet laten zien’ of ‘Ik ben het toch niet waard’ of misschien zelfs uit angst, zoals ik ook ervoer bij mijn vriendin destijds). Opluchting is wel, dat ook deze obstakels op te lossen zijn en dat je hier net de rest van je leven mee hoeft te blijven lopen. Aan jou de keuze. Leven zonder grenzen is misschien iets wat politiek Europa ambieert, maar als individuen zijn wij allesbehalve hetzelfde. Je bent uniek in wie jij bent, met al je gedachtes en gevoelens die je ter beschikking hebt om te gebruiken in elke situatie van je leven. Wat vind jij ervan? Op ons succes! Robert