Zeg Je Wat Je Bedoelt?

Aannames. We hebben ze allemaal. Velen van ons weten dat we beter in communicatie zouden zijn als we minder gespreksinteracties zouden hebben op basis van aannames – immers op basis van aannames krijg je miscommunicatie. Maar hoe komt het dat we wel de kennis hebben over deze aannames en toch blijven aannemen? Enkele aannames…

Op basis van wat we weten of te weten zijn gekomen over de wereld om ons heen maken we een beeld van hoe die wereld eruit ziet en hoe we er het beste in kunnen functioneren zonder gek te worden. Van jongs af aan leren we bijvoorbeeld dat vuur heet is, oranje/geel van kleur is (en af en toe zelfs blauw/groen) en dat je je er aan kunt warmen of op kunt koken, maar dat je er niet je hand in moet steken. We onthouden deze observaties en ervaringen en laten ze inslijten als feiten wanneer we merken dat wij en vrijwel iedereen om ons heen dezelfde herhaaldelijke conclusie heeft getrokken. Een volgende keer weet je dus wat vuur is, en wat zijn kenmerken voor goeds of slechts voor je kunnen betekenen.

Simpel gezegd: op basis van ervaringen uit het verleden interpreteren we het heden en vormen we een toekomst.

Dit gebeurt bij bijna alle objecten; van stoelen tot appels en van spinnen tot zonnestralen. Ook al hebben we een eerste ervaring met een stoel, het concept van een stoel snappen we binnen no time, ongeacht de kleur, vorm of het materiaal waar de stoel uit bestaat. En zo kan een appel groen, geel of rood zijn, het blijft een appel. Een spin heeft acht poten en is eng (voor de meesten van ons dan) en zonnestralen betekenen goed weer, genieten en positiviteit.

Menselijk contact
Maar deze voorbeelden zijn allemaal non-verbale (en/of) niet-interpersoonlijke contacten; het zijn relaties die we aangaan met niet-levende en terugpratende objecten, flora of fauna. Hoe zit het dan met wél interpersoonlijke contacten? De ervaringen die we hebben opgedaan kunnen toch niet in één bepaald hokje gestopt worden, zodat we reageren op de ander zoals we ooit hebben gereageerd op een totaal ander peroon?

Brein OS X
Ons brein mag dan ontzettend complex zijn, according to science, in feite blijft het een computer: input, processing, save, output. En net als een computer reageert de mind op acties uit zijn omgeving. De amygdala bijvoorbeeld, het deel van de hersens dat al sinds de oertijd in ons zit, gaat af wanneer er potentieel gevaar dreigt en we voor de keuze staan om te vechten, verstarren of vluchten staan. Diezelfde amygdala gaat af wanneer we in een heftige discussie of ruzie dreigen te belanden; vermijden we confrontatie, vallen we stil of gaan we juist in de aanval? Nog voordat alle signalen volledig duidelijk en helder zijn heeft de amygdala al potentieel gevaar bespeurt en waarschuwt ons voor wat er kan gaan komen. Dat was in de oertijd al zo, bij het opmerken van geritsel in wat bosjes en struiken, en dat is nu zo, bij het waarnemen (en interpreteren) van bijvoorbeeld gezichtsuitdrukkingen.

Interpretatie en Associatie
We zien iets en we geven er direct een betekenis aan. We horen iets en direct geven we er een betekenis aan. Al onze zintuigen zijn er op gespitst om in milliseconden een interpretatie te maken van wat we denken waar te nemen. Is het goed of slecht? Welke associaties horen bij dit gevoel of deze gedachte? Naarmate we ouder worden, vergroten we onze bibliotheek van ervaringen waar we uit kunnen putten om soortgelijke of overeenkomstige situaties adequaat in te schatten.

“Volgens ons is het nu eenmaal zo…”
Ieder heeft zo zijn of haar eigen aannames, sommige overeenkomstig met die van anderen (waar we vervolgens heil bij zoeken om die aannames te versterken en bevestigen, ook al is de aanname niet correct – denk bijvoorbeeld aan de periode dat we dachten dat de Aarde plat was en het centrum van het Universum was). Maar feit is, dat we de wereld waarnemen op basis van onze eigen, individuele interpretaties van die wereld en we vervolgens afspraken met anderen gemaakt hebben dat ‘het zo is’ (hoe vaak hoor je niet ‘het is nu eenmaal zo’?).

Miscommunicatie – wat ik bedoel te zeggen is niet wat ik gezegd heb maar had willen zeggen voordat ik gezegd heb wat ik heb gezegd
Maar dit systeem is alles behalve onfeilbaar, omdat we niet in de hoofden van anderen kunnen kijken op het moment dat ze iets zeggen en kunnen begrijpen wat ze precies bedoelen te zeggen. Hoe vaak zeg je zelf niet iets in een apart verpakte zinsconstructie terwijl je iets bedoelt te zeggen wat in essentie tot dezelfde categorie behoort als het onderwerpswoord, maar net anders is dan wat je letterlijk zegt? Om nog maar te zwijgen over de woorden met een dubbele betekenis…

Taal
Ook taal maakt het soms niet makkelijker om te zeggen wat je bedoelt. Taal verandert namelijk snel en het verandert de wereld waarin we leven en zoals we haar ervaren. Was je vroeger nog gay als je vrolijk was, tegenwoordig ben je homofiel als je dat woord überhaupt al gebruikt. En loop je door de Bijlmer, dan moet je de popo dichtbij je houden, want die hebben strap terwijl de anderen enkel een niffie hebben.

Mijn conclusie
We hebben aannames nodig om te overleven. Zonder aannames zouden we zo’n enorme input krijgen van onze zintuigen, dat we overladen zouden worden door de miljarden prikkels die we elke seconde in ons visuele cortex binnenkrijgen. Tegelijkertijd zijn het valkuilen waar we waaks voor moeten blijven, zeker in communicatie met anderen. Om te zorgen dat we er niet in vallen en naar beneden getrokken worden als drijfzand in een interpersoonlijke woestijn. Denk er dus aan voordat je in een ruzie dreigt te stappen, of je snapt wat de ander bedoelde met de woorden die hij of zij uitsprak. Check het even, en check het daarna nog een keer. WIN‘en noem ik dat.

Je kunt namelijk ofwel gelijk hebben, ofwel gelukkig zijn.

Op ons succes!

Robert